We moeten stoppen met plannen maken voor anderen!
Anke en ik treffen elkaar digitaal en voordat we praten over haar bijdrage op 10 april, die gaat over de Nieuwe Route die zij ontwikkelde, hebben we het even over het geven van lezingen. Iets dat zij na het uitkomen van haar nieuwe boek in 1 maand concentreerde. ‘Ik ben een half jaar naar het buitenland geweest toen mijn boek net uit was, maar ik moest wel wat met al die aanvragen voor lezingen. Ik heb die maand in onze zelf omgebouwde Caddy gewoond. Dat klinkt misschien vreemd, maar eigenlijk was het heel fijn. Als je dan klaar bent met een lezing, kun je je echt helemaal terugtrekken. Nu geef ik nog steeds veel lezingen, maar werk ook aan projecten. Dan kun je ook echt uit de praktijk verhalen met mensen delen.’
Organisatiepsycholoog en groepsconflictbemiddelaar Anke Siegers over haar bijdrage aan MEEDAY op 10 april
Anke was spreker op de eerste editie van MEEDAY
Hoe kom je op De MEEDAY terecht?
‘Ik doe een project in Drenthe waar ik woon en daar kwam ik iemand van MEE Samen tegen die al eerder een lezing van me had gezien en die vroeg of ik het verhaal over De Nieuwe Route ook bij hen wilde komen vertellen. Nou graag natuurlijk.’
In de beschrijving van je nieuwe boek lees ik ‘De Nieuwe Route zorgt voor hernieuwd eigenaarschap over de situatie en de oplossingen bij alle betrokkenen samen. Het is een kanteling in denken, organiseren en doen die leidt tot een gelijkwaardige samenwerking tussen cliënt en organisatie, inwoners en overheid, leefwereld en systeemwereld. Hoe zorgt De Nieuwe Route ervoor dat alle betrokkenen zich gehoord voelen?
‘In de gebruikelijke manier van besluitvorming zie je dat mensen wel ideeën in mogen brengen, maar dat deze enkel worden meegenomen en meegewogen. De uiteindelijke besluiten worden elders genomen. In de Nieuwe Route zijn de kaderstellende partijen vooraf kaderstellend. Als het, door alle betrokkenen gemaakte plan, voldoet aan deze kaders, dan gaat het ongewijzigd door. Het eigenaarschap van de afspraken ligt daarmee bij iedereen samen, en werk je niet top down. Daarom past het ook goed op MEEDAY voor alle partners van MEE Samen. Want in samenwerkingsverbanden kun je precies dezelfde route volgen. Hoe zorg je voor gelijkwaardige samenwerking hierin? Dat geldt eigenlijk overal. Het is een aanpak die dwars door thema’s gaat. Ook als het om casuïstiek gaat. Het gaat eigenlijk net zoals je met je gezin dingen besluit. Zo kan je het ook doen in je organisatie. Hoe neem je besluiten over verschillende thema’s? En hoe zorg je ervoor dat alle betrokkenen meebesluiten en zich eigenaar voelen van de uitkomsten?’
Heb je een voorbeeld hoe het over alle thema’s heen gaat?
In alle domeinen geven mensen nu aan: ‘wij worden niet gehoord.’ Dat komt omdat we in een andere tijd zitten, een tijd waarin mensen zich niet meer automatisch vertegenwoordigd voelen, een tijd waarin veel mensen de overheid en instituties of organisaties niet meer automatisch vertrouwen. Er is een andere manier van besluitvorming nodig omdat we ons in de samenleving anders tot elkaar verhouden. Top-down werkt niet meer. Maar hoe dan wel? In de Nieuwe Route zijn heldere kaders nodig. Niet meer praten over, maar praten met alle mensen die wakker liggen van wat er speelt en horen bij het vraagstuk. Het maakt niet uit wat het vraagstuk is. Nu zie je bijvoorbeeld veel ‘deep democracy werkvormen’, alleen als dit wordt toegepast in de zogenaamde ophaalsessies, dan heeft dat weinig invloed. Bij de Nieuwe Route nemen we samen het besluit. We praten net zo lang met elkaar totdat iedereen aangeeft ermee te kunnen leven. De minderheidsstem wordt meegenomen in het meerderheidsbesluit. We stellen de vraag: ‘wat moet erbij zodat jij er ook mee kan leven?’.’
Stel dat je een kleur voor een huisstijl moet bepalen en iedereen vindt wat anders. Hoe gaat dat dan?
‘Gebruikelijk gaan Nieuwe Route besluitvormingsprocessen over wat meer complexe vraagstukken, maar stel dat dit het vraagstuk is. Mensen hebben dan vooraf aan het besluit vaak een eigen kleur in gedachten die ze graag willen. Samen met alle betrokkenen verkennen we dan tijdens de dag deze kleuren, maar we hebben het ook vooral over waarom deze kleur voor hen belangrijk is. Je gaat dan van standpunten naar belangen. En dan kunnen er hele creatieve ideeën ontstaan. Misschien dat de groep het geribbeld maakt waardoor het geel is als je van onder kijkt, maar van boven is het rood. Het gaat dan dus niet meer om de kleur zelf, het standpunt, maar om de reden erachter, het belang. Dit is ook hoe het bij conflictbemiddeling werkt. Wij beginnen met standpunten, maar het gaat uiteindelijk om de belangen die erachter zitten. Veel ervaren frustratie gaat overigens het niet over de inhoud, maar om ‘procedurele onrechtvaardigheid’ die mensen ervaren. Het gaat er dan altijd om dat het volgens een groep niet eerlijk gaat. En dat dit in het voordeel is van een aantal anderen. Een eerlijk democratisch proces zorgt dan niet alleen voor een beter plan, maar ook voor herstel’
Het zou in veel maatschappelijke issues goed kunnen helpen lijkt het?
‘Ik heb geen oplossing voor alle wereldellende, maar weet wel dat we heel veel gedoe kunnen oplossen door op deze manier met elkaar en met alle betrokkenen in gesprek te gaan en besluiten te nemen. Op MEEDAY gaan we het hierover hebben. Ik noem in de lezing 10 dingen die we radicaal anders moeten en kunnen doen om wel tot gedragen besluitvorming te komen.
Heb je nog een praktisch voorbeeld van waar je nu mee bezig bent?
‘Op dit moment zijn er vanuit het ministerie veel vragen/opgaves die in samenwerkingsverbanden moeten worden aangepakt. Rond zorg en inwonersparticipatie bijvoorbeeld. In twee provincies begeleid ik de samenwerking tussen de organisaties en inwoners om samen tot een participatiehub te komen. Daarnaast lopen er nog Nieuwe Route processen rond de energietransitie in wijken, armoedebeleid, overlast en onveiligheid, een AZC, een beschermdwonenpluslocatie en 5 gemeenten die invulling willen geven aan de uitvoering van een houdbare huishoudelijke ondersteuning. De organisaties weten dat ze dit soort vragen alleen samen met alle partijen aan kunnen pakken, maar dat is eenvoudiger gezegd dan gedaan. Hoe, is vaak de vraag. Op de MEEDAY gaan we het hebben over het waarom, maar ook zeker over het hoe.’